photo promote.jpg

វត្តវិហារសួរ

វត្តវិហារសួគ៌ ជាបូជនីយដ្ឋានដ៏សក្តិសិទ្ធិមួយ ឮ​កិត្តិនាមពេញប្រទេសកម្ពុជាតាំងពីអតីតកាល រហូតមកដល់​ បច្ចុប្បន្នកាលនេះ អ្នក​ផង​សឹង​បាន​ជ្រាប​ជាច្រើន។ រៀងរាល់ឆ្នាំក្នុងមួយឆ្នាំៗ តែងមាន មហាជនរាប់ពាន់នាក់ ទៅបូជា បែរបន់ តាមប្រាថ្នាផេ្សងៗ ទំាងព្រះរាជាព្រះរាជវង្សានុវង្ស នាម៉ឺន​សព្វមុខមន្រ្តី ក៏បានសេ្តចយាង តែងអញ្ជើញទៅបូជាបួងសួង នៅទីនោះដែរ។ វត្តវិហារសួគ៌ ឬវត្តព្រះវិហារសួគ៌ មានវិហារចំនួន២ វិហារទីមួយជាព្រះវិហារធម្មតា ជាទីសម្រាប់គោរពព្រះរតនត្រ័យ រីឯព្រះវិហារទី២ ឈ្មោះថាព្រះវិហារបន់ ដែលគេល្បីខាងរឿង បន់ស្រន់ ពូកែស័ក្តិសិទ្ធ។ នៅជុំវិញព្រះវិហារទី១ គេសង្កេតឃើញមានសីមាស្តម្ភ ធ្វើអំពីថ្មភក់ ដែលអាចបញ្ជាក់បានថា ព្រះវិហារនេះមានអាយុកាលយូរលង់ណាស់មកហើយ អាចនៅក្នុង សម័យអង្គរ រឺក្រោយអង្គរក្នុងសម័យលង្វែក។ នៅក្បែរព្រះវិហារបន់វិញ យើងសង្កេតឃើញ គំនរឥដ្ឋមួយដែលបាក់បែកខ្ទេចខ្ទីរ ត្រូវបានអ្នកស្រុកហៅថាចេតិយ៍បុរាណ ត្រូវគេរៀបចំជាទី កន្លែងគោរព សក្ការៈបូជា។ តាមទស្សនៈខ្ញុំបាទវាមិនមែនជាចេតិយ៍នោះឡើយ វាគឺជាប្រាសាទ បុរាណ ដែលស្ថិតនៅ​ ក្នុងសម័យចេនឡា ត្បិតនៅមានភស្តុតាងសេសសល់ផ្តែរប្រសាទ និងគ្រឿង ប្រាសាទមួយចំនួននៅទីនោះ ដែលមនុស្សធម្មតាពុំបានយកចិត្តទុកដាក់ និងអភិរក្សថែររក្សាឲបាន ម៉ត់ចត់នោះឡើយ។ យ៉ាងណាមិញ នៅក្នុងវត្តព្រះវិហារសួគ៌ក៏នៅមានសិលាចារឹក២ផ្ទាំង ដែលគេ ​បានរក្សាទុក ដោយមួយផ្ទាំងចារឹកលើឈើ និងមួយផ្ទាំងចារឹកលើថ្ម។ 

តាមរយះព្រេងនិទានវត្តវិហារសួគ៌ មានដើមកំណើតជាព្រះរាជទ្រព្យ ដែលព្រះរាជាបក្សីចាំក្រុង ទ្រង់កសាង ទុកជា អនុស្សាវរីយ៍ត្រង់ទីដែល តាគហេ តើន​ព្រះអង្គ​ឡើង  សឹងមានចែងទុកជា​ប្រវត្តិនៃ ព្រះវិហារនោះ ដូចតទៅ: តាមរបារក្សត្រដែលមានចារិកទុកមក​ក្នុងព្រះរាជវង្សសាវតា​ប្រទេស កម្ពុជាថា: "វត្តព្រះវិហារសួរ កើតឡើងក្នុង រជ្ជកាលទី១៩ រជ្ជកាលព្រះបាទបក្សីចាំក្រុង ជាព្រះរាជា ប្រទេសកម្ពុជា គង់នៅនគរវត្ត ក្នុងព.សរវាង១៥៧២ គ.សរវាង១០២៨ ឬ២៩ ព្រះអង្គបានផ្តើម កសាងទុក​ជាអនុស្សាវរីយ៍រំលឹកដល់ពេលព្រះអង្គរត់គេចពីកងទ័ព ជាមួយ តាគហេ"។

រឿងរ៉ាវដើមហេតុនាំឲ្យមានរត់គេចពីកងទ័ពនេះ មានដំណាលថា កាលដែលព្រះបាទចក្រពត្រ ព្រះរាជាប្រទេសកម្ពុជា រជ្ជកាលទី១៦ ទ្រង់​ព្រះ​ទិវង្គត​ទៅ បុរសម្នាក់ឈ្មោះដំបងគ្រញូង​មាន មហិទ្ធិឬទ្ធិខ្លាំងពូកែ បានសោយរាជ្យជា រជ្ជកាលទី១៧ ឡើងឲ្យបង្គាប់ឲ្យធ្វើគុតព្រះរាជវង្សានុវង្ស មុន។  កាលនោះ មានព្រះម្នាងម្នាក់ទ្រង់ព្រះគ៌‌តពុំទាន់គ្រប់ខែ ភាសខ្លួនជារាស្រ្តសាមញ្ញចេញទៅ ស្រុកក្រៅ សំណាក់ជាមួយ តាគហេ និង យាយលាក់ ជា​ស្វាមី​ភរិយា។ លុះព្រះគ៌‌តគ្រប់ខែ១០ ក៏ សម្ភពព្រះរាជបុត្រាមួយព្រះអង្គប្រកបដោយ លក្ខណៈល្អមានលាយលក្ខណ៍កងចក្រនៅ បាត ព្រះហស្ត និងបាតព្រះបាទ តាគហេ និង យាយលាក់ ស្រលាញ់ណាស់ ថ្នាក់ថ្នមដូចកូនបង្កើត។
ថៃ្ងមួយតាយាយ និងព្រះម្នាងទៅច្រូតស្រូវ បានផេ្តកព្រះរាជកុមារក្រោមម្លប់ឈើមួយដើម លុះ កំដៅថៃ្ងចាំងមក ត្រូវព្រះរាជកុមារ មាន​បក្សី​មួយ​មក​កាង​ស្លាបក្រុងបាំងពីលើ មិនឲ្យត្រូវថៃ្ង។   តា គ​ហេស្មានថាសត្វចឹកចៅរត់ទៅមើល បក្សីនោះហើរទៅបាត់ទៅ។ តាគហេនឹកសរសើរថា កូននេះមានបុណ្យ អស្ចារ្យណាស់ក៏ថ្វាយព្រះនាមថា "បក្សីចាំក្រុង"។   តមកកាលពីព្រះបាទ ព្រហ្មកិល (ពញាក្រែក) រជ្ជកាលទី១៨ ទ្រង់សោយរាជ្យឡើងទ្រង់បានជ្រាបទំនាយតាម ពួកហោរា​ទាយថា "មាន​អ្នក​មាន​បុណ្យ​កើតក្នុងត្រកូលក្សត្រ បានព្រះជន្ម៧ឆ្នាំហើយ ភាសន៍ខ្លួនជា ប្រជារាស្រ្តក្នុង អាណាចក្រនេះ អ្នក​មាន​បុណ្យ​នោះ មាន​កង​ចក្រ​នៅ​បាតដៃ បាតជើង​" ទ្រង់ក៏យកកេ្មងៗអាយុ៧ឆ្នាំ ដែលមាននៅ ក្នុងព្រះនគរទាំងប៉ុន្មានមកផ្តិតដៃ នៅលើម្សៅក្នុងចងេ្អរ ដើម្បីទ្រង់ពិនិត្យរកកងចក្រ តាគហេ ភ័យក៏ពរបក្សីចាំក្រុងរត់ចេញ។ ព្រះរាជាទ្រង់ចាត់ទ័ព តាមចាប់។ ហេតុតែបុណ្យបរមីបក្សីចាំក្រុង កងទ័ពដេញតាមពុំទាន់ រកពុំឃើញ។ តាគហេ បានបញ្ជិះបក្សីចាំក្រុងលើស្មា ដើរកាត់ព្រៃទៅផ្ទះគាត់ ដល់​ផ្ទះ​ហើយ គាត់​ទូលបក្សីចាំក្រុងថា "បាគង់នៅទីនេះចុះ ចាំតាទៅកៀរគោបញ្ចូល ក្រោលសិន"។ ហើយគាត់ចោលដំបងដេញគោ ដំបង​បាត់​​ក្នុងទឹក​អូរ​រក​ពុំឃើញ បានជាអូរនោះឈ្មោះថា "អូរដំបង" នៅក្នុងខេត្តបាត់ដំបង សព្វថៃ្ងនេះ ។ បន្ទាប់ពីនេះ តាគហេ ពរបក្សីចាំក្រុងរត់កាត់ព្រៃទៅដល់ទួលមួយ មានដើមរលួស ម្លប់ត្រឈៃល្អ ក៏ឈប់សំរាកដេក នៅទីនោះបានជាទីនោះហៅថា "ភូមិរលួស" នៅក្នុងស្រុក សូត្រនិគម ខេត្តសៀមរាប សព្វថៃ្ងនេះ។ តពីនោះតាគហេ និងបក្សីចាំក្រុង ដោយ​សារ​ទូក គេ​​ឆ្លង​កាត់​ទី​ទំនាបទឹក មក​ដល់​ខេត្ត​ជើងព្រៃ កងទ័ពលើកតាម មកជិតទាន់ តាគហេក៏នាំបក្សីចាំក្រុង វេះពួនក្នុងព្រៃ វេលាយប់ព្រៃនោះមានមូសច្រើនបក្សីចាំក្រុងបួងសួងថា "បើខ្ញុំ មានបុណ្យ សូមកុំឲ្យ មានមូសនៅទីនេះ" ដោយអនុភាពព្រះរាជកុមារ មូសក៏បាត់អស់ទៅ ទើបទីនោះមានឈ្មោះថា "ទួលគហេ" ក្នុងតំបន់រកាកោង ស្រុកមុខកំពូលខេត្តកណ្តាលសព្វថៃ្ងនេះ។ លុះព្រឹកឡើង តាគហេ ក៏នាំបក្សីចាំក្រុងរត់ទៅទៀត ដល់មាត់ទនេ្លប្រុងនិងឆ្លងទៅត្រើយខាងត្បូងតែរកទូកឆ្លងគ្មាន បក្សី ចាំក្រុងផ្សងបារមីថា "បើ​ខ្ញុំ​ត្រូវ​បានសោយរាជ្យ​ហើយបានទំនុកបំរុងពុទ្ធសាសនាមែន សូមឲ្យដើម រការនៅត្រើយ ខាងជើងកោងទៅដើមល្វានៅត្រោយខាងត្បូងទេរមក" ដើម​ឈើ​ទាំងពីរនោះ ក៏កោងទៅទេមក ដូចប្រណិធាន។ តាគហេក៏ពរបក្សីចាំក្រុងឆ្លងតាមឈើទាំងពីរនោះរួចទៅ ដើមទាំងពីរក៏ឡើងដូចដើមវិញ ទើប​ត្រើយ​ខាងជើងមាន ឈ្មោះថា "រការកោង" នៅស្រុកមុខ កំពូល ខេត្តកណ្តាល។ ត្រើយខាងត្បូងមានឈ្មោះថា "ល្វាទេ" នៅស្រុកស្រីសន្ធរ ខេត្តកំពង់ចាមសព្វថៃ្ងនេះ។ លុះតាគហេនាំរត់ទៅត្រើយខាងត្បូង ដល់​ទួល​មួយ ប្រប​ឆេ្នរបឹង​បាន កាប់មែកជ្រៃ​ដោតធ្វើសម្រប​សំរាប់ស្រប់សំរាក កំលាំងនៅទីនោះ បក្សី​ចាំក្រុង ក៏និន្រ្ទា​លក់ក្រោម ម្លប់សម្របនោះ។ កំពុង​តែ​លក់​ស្រួល ​ស្រាប់តែ​ហ្វូងសត្វត្រដក់ រនៀលទង់ ជាច្រើនដែលចុះរកស៊ី ក្នុងបឹងនោះ វាផ្អើលអ៊ូរឡើងឭសន្ធឹក ជាខ្លាំង តាគហេ​ឮ​សព្ទ​នោះ ស្មាន​ថា​កង​ទ័ព ក៏ស្ទុះតើន ព្រះរាជកុមារឡើងសួរថា "នែចៅ! ឭសូរអ្វីខ្លាំងម៉េ្លះ"។ ព្រះរាជកុមារតើនឡើងភ័យណាស់ ស្មានថាកងទ័ព ក៏​ស្ទុះ​ឡើង​មែកជ្រៃ ដែល​ដោត​ធ្វើសម្របនោះឈរមើលគ្រប់ទិសទី មិនឃើញ កងទ័ព ឃើញតែសត្វហើរដេរដាស់ក៏បាត់ភ័យទៅវិញ មែកឈើនោះរស់នៅរៀងដរាបមក នៅ​ខាង​ត្បូងវត្តវិហារសួរ សព្វថៃ្ងនេះ។  លំដាប់ពីនោះ តាគហេនាំបក្សីចាំក្រុងរត់ឆ្លងទនេ្ល ដោយទូកទៅ ត្រើយខាងលិច ទៅពួន ក្នុង​គុហា​ភ្នំប្រសិទ្ធិ​ខេត្ត​សំរោងទងចាស់ ដែលជាស្រុកពញាឭ ខេត្តកណ្តាល សព្វថៃ្ងនេះ។ កងទ័ពតាមទៅបៀតបៀន ពុំបានឡើយ។ លុះព្រះបាទព្រហ្មកិល "ពញាក្រែក" សោយរាជ្យបាន២០ឆ្នាំ ទ្រង់ចូលទីវង្គត់ទៅ នាម៉ឺនសព្វមុខមន្រ្តីដឹងថា បក្សីចាំក្រុង រាជកុមារមានបុណ្យអស្ចារ្យ​គង់នៅភ្នំប្រសិទ្ធិ៍​ក៏អញ្ជើញទ្រង់​ មកសោយរាជ្យសម្បត្តិតទៅ។ កាលបើ បក្សីចាំក្រុងរាជកុមារបានសោយរាជ្យឡើង ទ្រង់តាំងតាគហេ និង យាយ​លាក់ ជាព្រះអយ្យកោ ព្រះអយ្យកាធម៌‌។ ទ្រង់ឲ្យសាងប្រាសាទ​មួយត្រង់ទីដែលឃើញទង់ជ័យវែងលលៃ នៃកងទ័ពដែល លើកដេញតាម ដំបូង​ហៅថា​ "ប្រាសាទលលៃ" ទ្រង់ឲ្យសង់ប្រាសាទមួយត្រង់តាគហេហៅថា បាគងសិន ហៅថា "ប្រាសាទបាគង់" ដែលក្លាយមកជាប្រាសាទបាគង នៅ ខេត្តសៀមរាប សព្វថៃ្ងនេះ។ទ្រង់ឲ្យសាងប្រាសាទមួយទៀតនៅក្រោល គោរបស់តាគហេ ហៅថា ប្រាសាទបាគោ ខេត្តសៀមរាបសព្វថៃ្ងនេះ ទ្រង់ឲ្យសាងព្រះវិហារមួយ និងព្រះពុទ្ធ បាទមួយនៅអាសន្នទុក្ខ លើកតាម៊ឹងជាចៅហ្វាយស្រុករក្សាទីនោះ។ ទ្រង់ឲ្យសាងវិហារមួយតំកល់ព្រះពុទ្ធបដិមាមួយ ព្រះអង្គ​ត្រង់​ទី ដែល​ដោតមែកជ្រៃធ្វើសម្រប គឺទីដែលតាគហេតើនទ្រង់​សួរពីសព្ទហ្វូងសត្វស្មាន ថា កងទ័ពនោះ ហៅថា "វត្តវិហារសួរ" ទើបមាននាមថា​"វត្តវិហារសួរ"​ ជាបូជនីយដ្ឋាន ដ៏សក្តិសិទ្ធិដរាបមកដល់សព្វថៃ្ងនេះ។ ឯតាគហេ និង យាយលាក់នោះ លុះចាស់ជរា ទទួល​មរណភាព​តាមលំដាប់គ្នា​ទៅព្រះរាជាទ្រង់ឲ្យធ្វើបុណ្យរំលាយ សពហើយទ្រង់ឲ្យយកធាតុតាគហេ នៅបញ្ចុះនៅទីដែលផ្សងមិនឲ្យមានមូស ទើបទីនោះមានឈ្មោះថា "ទួលគហេ" នៅតំបន់រកាកោង ស្រុកមុខកំពូល ខេត្តកណ្តាលសព្វថៃ្ងនេះ ឯធាតុយាយលាក់ ទ្រង់ឲ្យយកទៅបញ្ចុះនៅ ប្រាសាទបាគោ ក្នុងខេត្តសៀមរាប ព្រោះភូមិនោះជាទីភូមិរបស់គាត់រស់នៅ។

ព្រះវិហារ វត្តវិហារសួគ៌
សីមាស្តម្ភជុំវិញព្រះវិហារ

ស្រះទឹកក្រោយព្រះវិហារបន់

ព្រះវិហារបន់

ប្រាសាទបុរាណបាក់បែកនៅក្បែរព្រះវិហារបន់ (អ្នកស្រុកហៅចេតិយ៍)

ផ្តែរប្រាសាទដែលគេរក្សាទុកនៅក្បែរវិហារបន់

ប្រាសាទភ្នំហាន់ជ័យ (ភ្នំជ័យគិរី)

            ភ្នំហាន់ជ័យមានឈ្មោះជាផ្លូវការថា ភ្នំជ័យគិរី នេះបើតាមសំណៅឯកសារសិលាចារឹក។ ភ្នំហាន់ជ័យមានទីតាំងស្ថិតនៅទិសខាងកើតនៃខេត្តកំពង់ចាមប៉ែកខាងជើងទន្លេមេគង្គ។ រមណីដ្ឋាន នេះស្ថិតនៅភូមិហាន់ជ័យ ឃុំហាន់ជ័យ ស្រុកកំពង់សៀម មានចម្ងាយ១៨គ.ម តាមផ្លូវទឹក និង២០គ.ម ពីផ្លូវគោកពីទីរួមខេត្តកំពង់ចាម។          ភ្នំហាន់ជ័យមានកំពស់ ៦៣ម ដោយមានកាំជណ្តើរស្អាតល្អ ចំនួន ២៩៥កាំ។ នៅលើភ្នំនេះមានព្រះវិហារ និងក្រុមប្រាសាទហាន់ជ័យ ដែលត្រូវបានកសាងឡើង នៅលើកូនភ្នំហាន់ជ័យនេះតែមួយ តែមានកាលបរិច្ឆេទផ្សេងៗគ្នា។ ក្នុងចំណោមប្រាសាទឥដ្ឋនិងថ្ម ជាច្រើនដែលមិនអាចកំណត់ចំនួនឲ្យប្រាកដ គឺមានតែប្រាសាទ៣ប៉ុណ្ណើ ដែនៅរក្សារូបរាងបានល្អ។ ក្រៅពីនេះគេឃើញមាននៅសល់តែតួ និងគ្រឹះឥដ្ឋ នៃសំណង់ប្រាសាទបុរាណតែប៉ុណ្ណោះ។
            ក្រុម​ប្រាសាទ​ទាំងនោះ ត្រូវបាន​កសាង​ឡើង​ក្នុង​អន្តរកាល​សម័យ​នគរ​ភ្នំ​និង​ចេនឡា។   ​យើង​អាច​ទៅ​មក​កាន់​ក្រុម​ប្រាសាទ​ហាន់ជ័យ តាមរយៈ​ផ្លូវ​ទឹក​ដោយ​ជិះទូក​និង​តាម​ផ្លូវគោក​ចេញពី​ទី​រួម​ខេត្ត​កំពង់ចាម ។​​    ​ថ្មីៗ​នេះ រដ្ឋាភិបាល​ខ្មែរ បាន​ជុស​ជុល​ប្រាសាទ​ហាន់ជ័យខាងជើង​ហៅ​ប្រាសាទ គុកព្រះធាតុ តាម​សំណូមពរ​របស់​ក្រសួង​វប្បធម៌​និង​វិចិត្រសិល្បៈ ។    នេះ​ជោគ​ជ័យ​មួយ គួរឲ្យ​កត់សម្គាល់​ដែល​មាន​រូប​យើង​ជា​អ្នកស្នើនៅ​ឆ្នាំ ១៩៩៤ ។​
១. ប្រាសាទ​ហាន់ជ័យ ខាងជើង ​(​ប្រាង្គ​ទី​១) ហៅ​ប្រាសាទគុកព្រះធាតុ​
    ​ ប្រាសាទ​ហាន់ជ័យ ហៅ​ថា​គុក​ខាងជើង​ឬ​គុក​ព្រះ​ធាតុ និង​អ្នកខ្លះ​ហៅ​ថា​ប្រាសាទនាងខ្មៅ​ត្រូវបាន​សាងសង់​ឡើង នៅក្បែរ​ដង​ទន្លេមេគង្គ នៅលើ​ចង្កេះភ្នំ​ហាន់ជ័យ ។ ដោយសារ​បូជនីយដ្ឋាន ដ៏​សំខាន់​នេះ​មាន​លក្ខណៈ​ស្រដៀង នឹង​អាស្រម​មហា​ឥសី នៅ​ស្រុក​អង្គរបុរី​ទើបបានជា​យើង​ចូល​បញ្ចូល​ប្រាសាទ​នេះ ក្នុង​សម័យកាល​នគរ​ភ្នំ ។ មាន​ប្លង់​ការេ​ហើយ​សាងសង់ឡើង ដោយ​ថ្មពពុះ​ពណ៌​ប្រផេះ ប្រាសាទ​នេះ មាន​ទំហំ ៧ ម៉ែត្រ ៤ ជ្រុង នី​មួយៗ​ប្រវែង ៤.៥ ម៉ែត្រ និង​កំពស់ ៥ ម៉ែត្រ ស្ថិតក្នុង​សភាព​ទ្រុឌទ្រោម ។ សព្វថ្ងៃនេះ ក្រសួង​វប្បធម៌​និង​វិចិត្រសិល្បៈ​កំពុង​ជួសជុល​វិមាន​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នេះ តាមរបៀប anaslylose ដោយ​ចុះ​លេខ​រៀង​ថ្ម​នីមួយៗ នៃ​ប្រាសាទ​ហើយ​ផ្តុំ​រៀប​ឡើង​វិញ​ឲ្យ​ដូចដើម ។ ថវិការ​ជួសជុល​គឺ​ឧ​ប​ត្ត​ម្ភ​ដោយ​សហរដ្ឋអាមេរិក ។
​    ​ ប្រាសាទ​ដ៏​ល្អ​វិចិត្រ​នេះ បែរមុខ​ទៅ​ទិស​ខាងកើត​ហើយ​មាន​ទ្រង់ទ្រាយ​ដូច​ប្រាសាទ​អាស្រម​មហាឥសី ដែល​ស្ថិត​លើ​ភ្នំ​ដា ក្នុង​ខេត្ត​តាកែវ សាងសង់​ឡើង​ក្នុង​សម័យ​អន្តរកាល​រវាង​នគរ​ភ្នំ និង​ចេនឡា ពោល​គឺ​ស​.​វទី៦នៃ​គ​.​ស។​​    ​កាល​បើ​ឈរលើ​ទីតាំង​ប្រាសាទ ដ៏​ចំណាស់​នេះ គេ​ពិតជា​នឹកឃើញ​ទេសភាពដ៏​ស្រស់បំព្រង​គួរ​ឲ្យ​រំភើបចិត្ត​យ៉ាង​ក្រៃ​លែង​ ពុំខាន ។​
​ កាលពី​ថ្ងៃ ២៨ ខែ​សីហា ឆ្នាំ ២០០៧ កម្មករ​បាន​ជីក​រកឃើញ​រូបចម្លាក់​ព្រះ​គោ​ន​ន្ទិះ​មួយ​អម​ទ្វារ​ប្រាសាទ ។ គោ​ន​ន្ទិន​នេះ ដែល​ជា​យានជំនិះ​របស់​ព្រះ​ឥសូរ​ដ៏​មាន​មហិទ្ធឫទ្ធិ គង់​លើ​ភ្នំ​ពែ​ស ក្នុង​ជំនឿ​ខ្មែរ​បុរាណ​នោះ មាន​បណ្តោយ ៩១ ស​.​ម កំពស់ ៤ ស​.​ម និង​ទទឹង ២៧ ស​.​ម ។​​    ​សព្វថ្ងៃ​ពាហនៈ របស់​ព្រះ​ឥសូរ​នេះ ត្រូវបាន​យក​ទៅ​តម្កល់​នៅ​មន្ទីរ​វប្បធម៌ និង​វិចិត្រសិល្បៈ ខេត្ត​កំពង់ចាម ។​
​    ​តាម​ការ​ដំណាល​របស់​អ្នកភូមិ ប្រាសាទគុកព្រះធាតុ ដើមឡើយ​មាន​តម្កល់​នូវ​ចម្លាក់​របស់​ព្រះអាទិទេព​ស្រី​មួយ​ព្រះអង្គ ដែល​គេ​ឲ្យឈ្មោះ​ថា​នាង​ខ្មៅ ។ ចម្លាក់​បុរាណ​នេះ ធ្វើ​អំពី​ផ្លើម​ថ្ម​ខ្មៅ ត្រូវ​ពួកចោរ​លួច​យកទៅ​លក់​ឲ្យ​បរទេស​បាត់ទៅ មុន​ឆ្នាំ ១៩៦០ ។ រូបចម្លាក់​នេះ​បើ​ដំណាល​នេះ​ជា​ការពិត​នោះ គឺ​ពិតជា​តំនាង​ឲ្យ​ព្រះ​តំណាងឱមា​យ៉ាង​ប្រាកដ ។​    ​ ប្រាសាទ​ហាន់ជ័យ ខាងជើង​ទី ១ ហៅ​ប្រាសាទគុកព្រះធាតុ ស្ថិត​នៅ​ចង្កេះភ្នំ​ចម្ងាយ​ប្រមាណ ៦០០​ម ស្ថិតនៅ​ខាងជើង​ប្រាសាទ​ហានជ័យ​ខាងជើង​ទី​២ ។
​ បើ​តាម​ការអះអាង​របស់​ចាស់​ទុំ​នៅ​ស្រុក​នេះ ផ្ទៃ​ខាងក្នុង​គ្មាន​ការតុបតែង​អ្វី​ឡើយ ក្រៅពី​រូបចម្លាក់​តំណាង​ព្រះ​នាង​ឱ​មា ឬ​នាង​ខ្មៅ នឹង​សោម​សូត្រ​សម្រាប់​បង្ហូរ​ទឹកមន្ត ។​​    ​ ទ្រង់ទ្រាយ​ដំបូល​រាង​កោង​ជា​ថ្នាក់ៗ​តួ​ប្រាសាទ​ត្រូវបាន​ សាងសង់​លើ​ខឿន​មួយ ដ៏​រឹងមាំ ដែលមាន ៣ ថ្នាក់​ដោយ​ថ្នាក់​នីមួយៗ មាន​រចនា​ជា​ក្បាច់​អង្កែ ព័ន្ធ​ជុំវិញ​ទម្រង់​មុខ​មនុស្ស មាន​ពាក់​ក្រវិល​ធំៗ​ដូច​នៅ​ប្រាសាទ​អាស្រម​មហាឥសី​នៅ​សម្បូរ​ព្រៃ​គុក​លេខ N17 ​    ​នៅ​គ្រប់​ជាន់​ថ្នាក់​នីមួយៗ នៃ​ដំបូល​ប្រាសាទ​មាន​ឆ្លាក់​ក្បាច់​សសៀរ​នៅ​ខាងចុង​និង​ក្បាច់​អង្កែ​នៅ​ ខាង​ចុងក្បាល​ ។​
​    ​ ចំណុច​សម្គាល់​មួយទៀត គឺ​មាន​ក្បាច់​ផ្តែរ​ជា​ក្បាច់​រំលេច ដោយ​រំយោល​កម្រងផ្កា​និង ចំ​កណ្តាល​មាន​ឆ្លាក់​ជា​មេដាយ ដែល​មាន​រូប​ជា​ផ្កា ។ រីឯ​នៅ​ខាងចុង​ផ្តែរ​វិញ លំអ​ដោយ​សត្វ ម្ករ បែរមុខ​ចូលក្នុង ។​
​    ​ ចំពោះ​សសរ​ពេជ្រ​ដែលមាន​រាង មូល​ឆ្លាក់​មូល​ដោយ​មាន​ដុំ​នៅ​ផ្នែក​ខាងលើ​បង្កើតជា​ក្បាលសសរ​រំលេច ដោយ​ត្របកឈូក​និង​មាន​កង​វ័ណ្ឌ​បី​ព្រមទាំង​ក្បាច់​ភ្ញី ។ នៅ​ចំ​កណ្តាល​សសរ​ពេជ្រ មាន​ក្បាច់​ជា​កង​ឬ​ចិញ្ចៀន​នៅ​ចន្លោះ​ក្បាច់​ជា​រាង​ធ្មេញ​រណារ ។​
​    ​ រមណីយដ្ឋាន ភ្នំ​ហាន់​ជ័យ មាន​ប្រវត្តិ​ដ៏​យូរលង់​ណាស់​មកហើយ ដោយហេតុ​ថា​ទីតាំង​នេះ​ជា​ទី​ប្រតិស្ឋាន​ប្រាសាទបុរាណ​ខ្មែរ នា​សម័យ​បុរេ​អង្គរ​ជា​ច្រើន ដូច្នេះ​ការ​រក​ឃើញ​ចម្លាក់​ព្រះ​គោ​ធ្វើឲ្យ​អ្នកស្រុក​ជឿ​ថា​គោ​ផុស ហើយ​ពួកគាត់​ក៏​ម្នីម្នា​រក​ទឹកមន្ត ដើម្បី​លាបមុខ​លាប​ប្រាណ ឲ្យមាន​សិរីមង្គល​សិរីសួស្តី ។​
​    ​ គោ​នេះ​ជា​ពាហនៈ ឬ​យានជំនិះ​របស់​ព្រះ​ឥសូរ​ដ៏​មហិ​ទិ្ធ​រិទ្ធ​ដែល​គង់​លើ​ភ្នំ​កៃលាស ក្នុង​ជំនឿ​ខ្មែរ​បុរាណ​គេ​ជឿ​ថា គោ​នេះ​ប្រកប​ដោយ​ឫទ្ធានុភាព បានជា​គេ​គោរព​សក្ការៈ ។ ធម្មតា​គេ​ឆ្លាក់​គោ​ន​ន្និនដាក់​អម​ទ្វារ​ប្រាសាទ (Cf: ព្រះ​គោ​, បាគង​) ទូ​ទាំង​ប្រទេស តាម​បុរាណ​ស្ថាន​នានា​បែប​សិវ​និយម ដែល​ធ្វើ​អំពី​ថ្មភក់​សំរិទ្ធ​មាស ។
​    ​កាលពី​ថ្ងៃ​ទី ២៨ ខែ​សីហា ២០០៧ កម្មករ​ជួសជុល​ប្រាសាទភ្នំ​ហាន់ជ័យ បាន​ជីក​ប្រទះ​ឃើញ​រូបចម្លាក់​នេះ ។​
​    ​ ចំពោះ​អ្នកស្រុក ការរកឃើញ​នូវ​ចម្លាក់​បុរាណ​នេះ គឺ​ជាប្រ​ថ្នូល​នៃ ស្រុកទេស​បាន​សុខ សន្តិភាព ពេញលេញ​បរិបូរណ៍​ហើយ ខ្លះ​ជឿថា បង​ព្រះ​កែវ​ដែល​សៀម​ចាប់​យក​ទៅ ឃុំ​ទុក​នៅ​សៀម​ឥឡូវ​ផុស​មក​ស្រុក​វិញ នៅ​ប្រាសាទគុកព្រះធាតុ ។​    ​តាមពិត​ប្រាសាទ​ហាន់ជ័យ ជា​ក្រុម​ប្រាសាទ​មាន​ប្រាង្គ​ពីរ​ដាច់ឡែក​ពីគ្នា។ តែ​​សព្វ​ថ្ងៃ​ត្រូវ​រលំ​រាប​ដល់​ដី​ទៅហើយ ។ ការសន្និដ្ឋាន ​ បែប​នេះ បណ្តាលមកពី​សំណង់​ស្ថាបត្យកម្ម​មួយចំនួន ដែល​គេ​បាន​ជួបប្រទះ​នៅលើ​ទីតាំង ក្បែរ​ប្រាសាទ​ទី​១ មាន​ក្បាច់​ផ្កាឈូក​លំអ​កំពូល​ប្រាសាទ​ដូចគ្នា ដូចដែល​មាន​នៅ​ប្រាសាទ​អាស្រម​មហាឥសី​នៅ​ខេត្ត​កែវ ។
​២. ​ប្រាសាទ​ហាន់ជ័យ ​(​ខាងជើង​)​ ប្រាង្គ​ទី​២
​    ​ ការសិក្សា​ប្រៀបធៀប​ខាង​ស្ថាបត្យកម្ម​ធ្វើឲ្យ​យើង​ដឹងថា ប្រាសាទ​ហាន់ជ័យ​ខាងជើង​នេះ​ត្រូវបាន​សាងសង់​ឡើង​ក្នុង​សម័យកាល​ជាមួយគ្នា និង​អាស្រម​មហាឥសី​នៅ​សម្បូរ​ព្រៃ​គុក ។ ស្ថិត​ចម្ងាយ​ប្រមាណ​ជា ៣០​ម៉ែត្រ ខាងជើង​នៃ​ព្រះវិហារ​កូន​ប្រាសាទ​នេះ​មាន​រាង​ជា​បន្ទប់​តូច​មួយ​ធ្វើ​អំពី​ ថ្ម​ភក់ សម្រាប់​ភាវនា​ធម៌​ដោយ​ពួក​តាបស​ឥ​សី ។ ​    ​ដូច​ប្រាសាទ​ហាន់ជ័យ​ហៅ​គុក​ព្រះ​ធាតុ​ខាងជើង​ទី​១​ដែរ ប្រាសាទ​ហាន់ជ័យ​ទី​២ បែរមុខ​ទៅ​ទិស​ខាងកើត​ពោលគឺ​បែរមុខ​ទៅរក​ទន្លេមេគង្គ ។
​    ​ថ្វី​ត្បិត​តែ​ប្រាសាទ​នេះ​មាន​ទំហំ​ប្រមាណ​ ២,១០​ម៉ែត្រ ៤​ជ្រុង​ស្មើ ​ក៏ប៉ុន្តែ​មាន​រាង​សមសួន​សង្ហា​អស្ចារ្យ​ហើយ​គយគន់​មិន​ឆ្អែត​ភ្នែក​ឡើយ ។​​     ​ ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​ការសាងសង់​ប្រាសាទ​នេះ គេ​អាច​និយាយបាន​ថា ដូច​អាស្រម​មហា​ឥសី កូន​ប្រាសាទ​របស់​យើង​ត្រូវ​បាន​កសាងឡើង ដោយ​ការ​តម្រៀប​គ្នា​ឲ្យ​ជិត​នូវ​ផ្ទាំង​ថ្ម​ទាំង​បី​ផ្ទាំង ។ ជ្រុង​ខាងកើត​គឺជា​ក្លោងទ្វារ ជ្រុង​បី​ទៀត គឺ​ខាងលិច ត្បូង និង​ជើង​ត្រូវ​បាន​បិទ​ជិត ។​    ​សូមជម្រាបថា ផ្ទាំង​ថ្ម​នី​មួយៗ​មាន​ប្រវែង ០,៧០ ម៉ែត្រ, កំពស់ ២,១០ ម៉ែត្រ ឬ​ធំ​ជាង​បន្តិច​តែប៉ុណ្ណោះ ។​
​    ​ ក្លោងទ្វារ​ខាងកើត គឺជា​ក្លោងទ្វារ​តែមួយគត់​ចូលទៅក្នុង​ប្រាសាទ​ដ៏​តូច​នេះ ដែល​លំអ​ដោយ​សសរ​ពេជ្រ​ទាំងមូល នៅ​ទាំងសងខាង​ទ្ររក្បាច់​ផ្តែរ​មួយ​ស្ថិតនៅ​ពី​លើ ។ ក្បាច់​ផ្តែរ​នេះ​តំណាង​ឲ្យ​ទេវកថា​បែប​ព្រហ្មណ៍​និយម​គឺ​ការប​ង្កើ​ត​លោក ។ នៅទីនេះ​ក្បាច់​ផ្តែរ​តុបតែង​ដោយ​មេដាយ​ជា​ក្បាច់​ផ្កា​នៅ​កណ្តាល​អម​ដោយ​ ព្រះ​វិស្ណុ ផ្ទុំ​លើ​នាគ​ទាំងសងខាង ។ សូមជម្រាបថា ក្នុង​ប្រព័ន្ធ​សាសនា​បុរាណ​នាគរាជ​ក្បាល​៥ តំណាង​ឲ្យ​ទឹក​នៃ​មហាសាគរ អ្វី​ដែល​មាន​ពិពណ៌នា​ក្នុង​ព្រះគម្ពីរ​បុរាណ​ឥណ្ឌា ។​
​    ​បើ​សំអាង​លើ​រូបថត​ឯកសារ យើង​អាច​ដឹង​ទៀត​ថា ប្រាសាទ​បែប​ហាន់ជ័យ​ខាងជើង​នេះ​មាន​យ៉ាងតិច​ក៏​២ ឬ​៣​ដែរ តែ​ឥឡូវនេះ​នៅសល់​តែ​ផ្ទាំង​ថ្មភក់​ធំៗ ដូចជា ស៊ុម​ទ្វារ ទ​ម្រ ឬ​បល្ល័ង្ក​តម្កល់​ទេវរូប ឬ​ព្រះ​សី​វ​លិង្គ​នៅ​រាយប៉ាយ​ដេរដាស​ជុំវិញ​បូជនីយដ្ឋាន​នេះ ។​
​     ​ ជុំវិញ​ផ្នែក​ខាងក្រោម​នៃ​ប្រាសាទ​លំអ​ដោយ​ក្បាច់​ផ្កា និង​សត្វ​អច្ឆរិយៈ​ដែល​មាន​លក្ខណៈ​សំយោគ​រវាង​សត្វ និង​រុក្ខជាតិ ។ រីឯ​លើ​ក្លោងទ្វារ​ចូល​ប្រាសាទ​គេ​ឃើញ​មាន​ក្បាច់​ផ្តែរ​មួយ តំណាង​ឲ្យ​ព្រះ​វិ​ស្ណុ​ផ្ទុំ​លើ​ខ្នង​នាគរាជ​ក្នុង​ទេវ​កថា​ព្រហ្មញ្ញសាសនា ​ដែលជា​និមិត្តរូប នៃ​ការបង្កើត​លោក ។ យ៉ាងណាមិញ​លក្ខណៈ​ពិសិដ្ឋ​របស់​ទេវស្ថាន​នេះ ក៏​អាច​គូសបញ្ជាក់​តាមរយៈ​សំណង់​វិមានអាកាស​តូចៗ​ពីរ ដែល​ស្ថិតនៅ​ផ្នែក​ខាងក្រោម​បំផុត​ហាក់​កំពុង​ទ្រ​ប្រាសាទ​នេះ ដោយ​រំលឹក​សាសនិកជន​ថា ពួកគេ​កំពង់ស្ថិត​លើ​ស្ថានសួគ៌ ។
៣. ប្រាសាទ​ហាន់ជ័យ ហៅ​ប្រាសាទ​គុក​ខាងត្បូង​

​    ​ បែរមុខ​ទៅ​ទិស​ខាងកើត​ប្រាសាទ​គុក​ខាងត្បូង​ធ្វើ​អំពី​ឥដ្ឋ​ហើយ​ មាន​កំពស់​ប្រមាណ​ជា ១៥ ម៉ែត្រ ។ ប្រាសាទ​បុរេ​អង្គ​នេះ មាន​ប្លង់​រាង​ការ៉េ​ដោយ​ជ្រុង​នី​មួយៗ​មាន​ប្រវែង ៦,៤ ​ម ។ ដូច​ប្រាសាទ​ក្នុង​កាលសម័យ​នោះដែរ ប្រាសាទ​របស់​យើង​មាន​ទ្វារ ៤ តែ​មាន​ទ្វារ​ខាងកើត​ទេ​ដែល​ជា​ទ្វារ​ពិត​ឯ​ទ្វារ​បី​ទៀតគឺជា​ទ្វារ​បញ្ជោត។​    ​ក្លោងទ្វារ​នេះ នៅសល់​តែ​ទ្វារ​ទេ រីឯ​ផ្តែរស​សរពេជ្រ ត្រូវបាន​ជន​ទុច្ខរិត​លួចបាត់​ទៅ​ហើយ។​​    ​ ស៊ុមទ្វា​រទាំង​ពីរ​នៅ​ប្រាសាទ​ហាន់ជ័យ ហៅ​ប្រាសាទ​សិលា​ខាងត្បូង​មាន​ចារិក ជា​ភាសាសំស្ក្រឹត ។ នៅ​ស៊ុមទ្វា​រទាំង​ខាងជើង​ដែល​មាន​កំពស់ ១,១៩​ម មាន​តួអក្សរ​សំស្ក្រឹត ៣៥ បន្ទាត់ និង​ខាងត្បូង កំពស់ ០,៥០​ម មានតែ ១២ បន្ទាត់​ទេ ។​​    ​ ខ្លឹមសារ​នៃ​សិលា​ចារិក នៅ​ប្រាសាទ​ហាន់ជ័យ​នេះ ត្រូវបាន​បកប្រែ​កាលពីដើម ស​.​វ​ទី ២០ ដែល​រៀបរាប់​ពី​ព្រិត្តិការណ៍ ក្នុង​រដ្ឋ​កាល​របស់​ព្រះបាទ​ភ​វ​វរ្ម័នទី ពោល​គឺ​ស្ថិត​ក្នុង​អម្លុង​ស​.​វ​ទី ៦ និង​ទី ៧ នៃ​គ​.​ស ។


​​៤. ប្រាសាទ​ឥដ្ឋ​នៅខាងត្បូងព្រះវិហារ
             ​ នៅខាងមុខ​ព្រះវិហារ​យើង​បានឃើញ គំនរ​ឥដ្ឋ​មួយ​ដែល​បង្ហាញ​បញ្ជាក់​នូវ​ទីតាំង​នៃ​ប្រាសាទ ឥដ្ឋ​ចាស់​មួយ​ដែល​រលំ​បាត់ទៅហើយ ក៏​ប៉ុន្តែ​បាន​បន្សល់​សសរ​ពេជ្រ​មួយនា​សម័យ​បុរេ​អង្គរដ៏​ល្អ​ស្អាត ។​     ​ វត្ត​មាន​និង​លក្ខណៈ​នៃ​រចនាបថ​របស់​សស​រ​ពេជ្រ​នេះ ធ្វើឲ្យ​យើង​អាចកំណត់​អាយុនៃ​បូជនីយដ្ឋាន​បាក់បែក​នេះ ដែល​ស្ថិត​ក្នុង​រចនាបថ​សម្បូ​រ​ព្រៃ​គុក​យ៉ាង​ពិតប្រាកដ ។
៥. ប្រាសាទអណ្តូង​ព្រេង​
​     ​ នៅ​ជ្រុង​ខាងកើត​ឆៀង​ខាងជើង​ព្រះវិហារ គេ​ឃើញ​មាន​ប្រាសាទ​ឥដ្ឋ​មួយទៀត​ដែល​បាក់បែក ខ្ទេចខ្ទាំ​នៅសល់តែ​គ្រឹះ​ប្រាសាទ​និង​ចំ​កណ្តាល អណ្តូង​មួយ​ដែល​អ្នក​ជឿថា​អណ្តូង​ព្រេង​បុរាណ ។​​    ​ចាស់ៗ​រស់នៅ​ក្បែរ​ភ្នំ​ហាន់ជ័យ​ជឿថា នា​សម័យ​បុរាណ​គេ​ទម្លាក់​ដូង​ទុំ ក្នុង​អណ្តូង​នេះ ដូង​អណ្តែត​ចេញ​ទៅ​ទន្លេមេគង្គ។​     ​តាមពិត​ទឹក​ដែល​ចេញពី​អណ្តូង នេះ​មាន​ប្រភព​ចេញពី​ដី​សម្រាប់​ប្រើប្រាស់ ក្នុង​ពិធី​កម្មសាសនា​ព្រា​ហ្ម​ហ៍ ។​​    ​វត្តមាន​របស់​អណ្តូង​ចំ​កណ្តាល ប្រាសាទ​ក៏​ជា​សញ្ញា​បង្ហាញ​នូវ​លក្ខណៈ ដ៏​ពិសិដ្ឋ​របស់​ទេវ​ស្ថាននេះដែរ ។​​    ​ តាម​ជំនឿ​អរូបីយ៍​គេ​ជឿ​ថា​ភ្នំ​ហាន់ជ័យ នេះ​ជា​កន្លែង​ស័ក្តិ​សិទ្ធ​ណាស់ ព្រោះ​ជា​លំនៅស្ថាន​របស់​ព្រលឹង​ដូនតា​ដែល​ថែរក្សា​ប្រាសាទ​បាក់បែក​ទាំងនោះ ៕

ប្រាសាទហាន់ជ័យខាងជើង (ប្រាង្គទី១) ហៅប្រាសាទគុកព្រះធាតុ មើលពីចំហៀងខាងមុខ

ប្រាសាទហាន់ជ័យខាងជើង (ប្រាង្គទី១) ហៅប្រាសាទគុកព្រះធាតុ មើលពីចំហៀងខាងក្រោយ

យោនី និងទម្រចង្អូរទឹកក្នុងប្រាសាទហាន់ជ័យខាងជើង (ប្រាង្គទី១) ហៅប្រាសាទគុកព្រះធាតុ

កំពូលត្របកឈូកនៃប្រាសាទដែលបាក់បែក


ប្រាសាទហាន់ជ័យខាងជើង (ប្រាង្គទី២) មើលពីចំហៀងខាងមុខ

ចម្លាក់ប្រាសាទភិមានអាកាស នៅលើប្រាសាទហាន់ជ័យខាងជើង (ប្រាង្គទី២)

ប្រាសាទហាន់ជ័យខាងជើង (ប្រាង្គទី២) មើលពីចំហៀងខាងក្រោយ

ផ្តែរ និងសរសរពេជ្រ នៃប្រាសាទហាន់ជ័យខាងជើង (ប្រាង្គទី២)

ប្រាសាទហាន់ជ័យខាងជើង (ប្រាង្គទី២) មើលពីចំហៀងខាងមុខ


ប្រាសាទហាន់ជ័យ ហៅប្រាសាទគុកខាងត្បូង



ប្រាសាទហាន់ជ័យ ហៅប្រាសាទគុកខាងត្បូង មើលពីចំហៀងខាងក្រោយ

សិលាចារឹកផ្ទាំង​A នៅក្នុងប្រាសាទហាន់ជ័យ ហៅប្រាសាទគុកខាងត្បូង

សិលាចារឹកផ្ទាំង​B នៅក្នុងប្រាសាទហាន់ជ័យ ហៅប្រាសាទគុកខាងត្បូង

ប្រាសាទឥដ្ឋនៅខាងត្បូងព្រះវិហារ

ប្រាសាទអណ្តូងព្រេង

ប្រាសាទអណ្តូងព្រេង ដែលបាក់បែក

អណ្តូង

អណ្តូងព្រេង និងឥដ្ឋបាក់បែក

ទេសភាពលើភ្នំហាន់ជ័យ




ប្រាសាទភ្នំជើងព្រៃ

            ភ្នំជើងព្រៃដែលមានប្រវត្តិពីយូរលង់ណាស់មកហើយនោះ ឥឡូវនេះបានក្លាយទៅជា រមណីដ្ឋានមួយដ៏សែនមនោរម្យសម្រាប់ បបោសអង្អែលអារម្មណ៍ភ្ញៀវទេសចរ។ អាស្រ័យដោយ លក្ខណៈភូមិសាស្រ្តអំណោយផល ភ្នំជើងព្រៃស្ថិតនៅចម្ងាយប្រមាណតែ២គ.ម ប៉ុណ្ណោះពីផ្លូវជាតិ លេខ៧ ជាប្រភេទផ្លូវគ្រួសក្រហម និង៥៦គ.ម ពីទីរួមខេត្តកំពង់ចាមស្ថិតនៅក្នុងភូមិរវៀង ឃុំរវៀង ស្រុកជើងព្រៃ។
            ប្រសិនបើគេចង់ទៅទីនោះ អ្នកទេសចរទាំងឡាយអាចធ្វើដំណើរតាមរយៈរថយន្តធុនតូច ដោយប្រើរយៈពេលតែមួយម៉ោងប៉ុណ្ណោះពីក្រុងកំពង់ចាម។ ស្ទើរតែគ្រប់គ្នា អ្នកដែលបានទៅដល់ ភ្នំជើងព្រៃគេមានជំនឿថាភ្នំនេះមានវត្ថុសក្តិសិទ្ធិ និងទេសភាពដ៏ត្រកាល។ ប៉ុន្តែចំពោះអ្នកស្រុកនៅ តំបន់នោះពួកគេមានជំនឿស៊ប់គោរពបូជាដោយការបន់ស្រន់ ហើយនិងធ្វើពិធីលាបំណន់ជាញឹក ញាប់។ ទោះបើមានការប្រកាន់ជាប់នូវជំនឿដូច្នេះដ៏ដោយ ក៏បច្ចុប្បន្នភ្នំជើងព្រៃនៅតែជារមណីដ្ឋាន ទេសចរណ៍មួយដែលប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់ស្រទាប់តែងទៅកំសាន្តសប្បាយ ពេលមានពិធីបុណ្យទានធំៗ ដូចជាបុណ្យចូលឆ្នាំប្រពៃណីជាតិយើងជាដើម។
            តាមប្រសាសន៍លោកអ៊ុច អ៊ីម ប្រធានការិយាល័យវប្បធម៌ស្រុកជើងព្រៃបានឲ្យដឹងថា សព្វថ្ងៃនេះ ភ្នំជើងព្រៃបានក្លាយទៅជារមណីដ្ឋានមួយដ៏សែនមនោរម្យព្រោះមានខ្យល់អាកាសល្អ បរិសុទ្ធ។ លោកបានបន្ថែមទៀតថា តាមការឲ្យដឹងពីចាស់ៗជំនាន់មុន អ្នកដែលចង់ឡើងភ្នំជើងព្រៃ នេះ ពួកគេត្រូវសួរឡើងតាមវល្លិ៍ដែលដុះវារព័ទ្ធជុំវិញភ្នំ។ លុះអំណឹះតមក ពោលគឺនៅឆ្នាំ១៩៩៣ ភ្នំនេះ ក៏បានទទួលការរៀបចំកែលំអរជាថ្មីឡើងវិញ គិតរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃអស់ទឹកប្រាក់ប្រមាណជី១០០ លានរៀល។
            លោកមឿន មេតអាយុ៤០ឆ្នាំ អ្នកមើលថែរក្សាភ្នំ និងជាគ្រូទស្សន៍ទាយ និងព្យាបាលជម្ងឺដែល ល្បីថាឆុតឆាបនោះបានឲ្យដឹងថា តាមការកត់សម្គាល់អ្នកដែលមកដល់ភ្នំនេះ ភាគច្រើនពួកគេច្រើន មកពីភ្នំពេញ ហើយមានតែមួយចំនួនប៉ុណ្ណោះដែលមកពីទីរួមខេត្តកំពង់ចាម និងស្រុកក្បែរៗ។ ភាគច្រើននៃអ្នកទាំងនេះមកដើម្បីស្វះស្វែងមើលជម្ងឺ ហើយនិងធ្វើការបន់ស្រន់ដល់វត្ថុស័ក្តិសិទ្ធិ ជាច្រើនដូចតាក្រហមកជាដើម។
            តាមការស្រាវជ្រាវប្រវត្តិភ្នំជើងព្រៃនេះ អ្នកស្រុកមួយចំនួនបានតំណាលតៗគ្នាថា ភ្នំនេះចែក ចេញជាពីរដាច់ពីគ្នា។ មួយស្ថិតនៅទិសខាងកើតហៅថាភ្នំស្រី ឬភ្នំធំ រីឯខាងលិចហៅថាភ្នំប្រុស ឬភ្នំព្រះបាទ។
នៅលើភ្នំស្រីមានប្រាសាទបុរាណធ្វើអំពីថ្មបាយក្រៀម ដែលគេគ្រប់គ្នាដឹងថាជាប្រាសាទភ្នំ ជើងព្រៃ កសាងក្នុងស.វទី១២ ប៉ុន្តែបច្ចុប្បន្នត្រូវបានបំផ្លិចបំផ្លាញបាក់បែកនៅសល់ប្រហែល៣០%។  តាមរយៈចម្លាក់នៅលើផ្តែរ ប្រាសាទភ្នំជើងព្រៃនេះកសាងឡើងដើម្បីឧទ្ទិសដល់ព្រហ្មញ្ញសាសនា។ ប្រាសាទនេះមានទ្វាចូលចំនួនពីរ គឺខាងលិច និងខាងខាងកើត។ ប្រាសាទនេះពុំមានទ្វារបញ្ឆោទនោះ ទេ តែមានបង្អួចពីរនៅសងខាងទ្វារចូលខាងកើត។ នៅខាងមុខទ្វារចូលខាងកើតយើងឃើញមាន ជញ្ជាំងឥដ្ឋបែបជាសរសរអមសងខាង ទំនងជាសាងសង់សម័យក្រោយមកទេ?។ តាមការប៉ាន់ស្មាន របស់ខ្ញុំបាទគិតថា ប្រាសាទភ្នំជើងព្រៃនេះមានលក្ខណៈជាប្រាសាទមានរោងដូចដែលឃើញនាពេល បច្ចុប្បន្ននេះ តែរោងនោះទំនងជាសាងសង់ពីថ្មបាយក្រៀមដូចជាប្រាសាទ និងមានខ្លោងទ្វារ ប្រកបដោយដោយសរសរពេជ្រ និងផ្តែរចូលដ៏ស្រស់ស្អាត នេះបើតាមការសង្កេតឃើញមានសរសរ និងផ្តែរនៅសេសសល់នៅលើនោះ។ ទោះបីជាប្រាសាទនេះឧទ្ទិសដល់ព្រហ្មញ្ញសាសនាក៏ពិតមែន ក៏ប៉ុន្តែបច្ចុប្បន្ននេះ ក្នុងប្រាសាទមានដំកល់នូវព្រះពុទ្ធរូបជាទីគោរពសក្ការៈ របស់ពុទ្ធបរិស័ទ្ធគ្រប់ទិសទី ដែលមកកាន់ទីដ្ឋានដ៏ពិសិទ្ធនេះ។ នៅលើភ្នំស្រីនេះ ពីខាងមុខមានដានជើងមនុស្សលើផែនថ្ម អ្នកស្រុកហៅថា ដានជើងតាព្រេង។ ចំណែកត្រង់ទិសឥសានមានដីរាបស្មើរធេង គេហៅថាកន្លែង ឃុនឆាង។ ទិសបច្ចឹមគុកគុហា មានរន្ធថ្មមួយប៉ុនប្រាក់រៀល គេហៅថារន្ធឡូតាព្រេង។ ម៉្យាងវិញទៀត ជុំវិញបរិវេណភ្នំនោះមានកំពែងធ្វើដោយថ្មបាយក្រៀមដែលមួយដុំៗមានទំហំ ៤មx៦ម។ តាមចាស់ បុរាណ កំពែងថ្មនេះលោកថាមានដល់ទៅ៧ជាន់ ដែលជាស្នាដៃបុព្វបុរសយើងកសាង។ សព្វថ្ងៃនេះ កំពែងបែកបាក់អស់នៅសល់តែដុំៗតែប៉ុណ្ណោះ។
ភ្នំស្រី ឬភ្នំធំនេះមានជណ្តើរឡើង៣ ពីទិសខាងជើង ខាងត្បូង និងខាងកើត ដែលមាន កំពស់ ប្រមាណ៤០ម។ ចំណែកខាងភ្នំប្រុស ឬភ្នំព្រះបាទមានកំពស់៣០ម រថយន្តអាចឡើងដល់កំពូល ភ្នំបាន មូលហេតុដែលគេហៅថាភ្នំព្រះបាទគឺដោយសារមានពុទ្ធបាទដែលបានបន្សល់ដល់បច្ចុប្បន្ន នេះ។ គួរឲ្យឆ្ងល់ណាស់ថា នៅលើភ្នំស្រីមានប្រាសាទបុរាណដែលឧទ្ទិសដល់ព្រហ្មញ្ញសាសនា ប៉ុន្តែ នៅលើភ្នំស្រីបែរជាមានពុទ្ធបាទតាំងពីបុរាណបានបន្សល់នៅលើភ្នំប្រុសនោះទៅវិញ ម៉្យាងវិញទៀត គេសង្កេតឃើញថាមានផ្តែរប្រាសាទនៅលើភ្នំប្រុសនោះផងដែរ ដូច្នេះមានន័យថា នៅលើភ្នំប្រុស ក៏ មានប្រាសាទមួយផងដែរ។ តាមការសន្និដ្ឋានរបស់ខ្ញុំបាទគិតថា ប្រាសាទនៅលើភ្នំប្រុសនោះក៏ទំនង ជាសាងសង់ដើម្បីឧទ្ទិសដល់ព្រហ្មញ្ញសាសនាផងដែរ តែដោយសារការបាក់បែកខ្ទេចខ្ទាំ រឺដោយសារ វិវាទសាសនា?   ធ្វើឲ្យពុទ្ធបរិស័ទកសាងព្រះវិហារនៅលើភ្នំនោះវិញ ហើយកសាងពុទ្ធបាទជាទីគោរព បូជា។ យ៉ាងណាមិញពុទ្ធបាទនោះមិនមែនទើបតែកសាងនោះទេ តែប្រហែលជាកសាងនៅក្នុងសម័យ អង្គរ រឺក្រោយអង្គរមកម្លេះ(សម័យលង្វែក?)។ ដោយសារការខ្វះខាតនូវចំណេះដឹង និងឯកសារ ធ្វើឲ្យការសន្និដ្ឋានរបស់ខ្ញុំបាទពុំប្រាកដថាត្រឹមត្រូវនោះឡើយ ប្រសិនមានឳកាស ឬមានអ្នកស្រាវជ្រាវ ណា បានស្វែងរកឬសគល់ នៃប្រាសាទនេះ ប្រាកដជាល្អជាក់ជាពុំខាន ត្បិតសមត្ថភាពរបស់ខ្ញុំបាទ នៅមានកម្រិតនៅឡើយ។ ក្នុងនោះដែរ រវាតភ្នំទាំងពីរនេះ មានចម្ងាយពីគ្នា៥០០ម។ ឧបាសក ឧបាសិកាដែលមានជំនឿមុតមាំលើផ្លូវព្រះពុទ្ធសាសនា តែងតែនាំយកទឹកទៅចាក់ត្រង់ស្នាមព្រះបាទ នៅលើផ្ទាំងសិលាធំ លុះទឹកនោះហូរហៀរមកវិញ គេយកផ្តិល ឬចានត្រង់យកទៅផ្ទះទុកផ្ញើរកូនចៅ គ្រាន់បានលុបមុខ និងទទួលទាន។
គេបាននិយាយថា កាលដើមឡើយមនុស្សស្រីនិងប្រុសបានភ្នាល់គ្នាលើកភ្នំនេះ ដូចរឿង ភ្នំប្រុស ភ្នំស្រីនៅកំពង់សៀមដែរ ប្លែកតែខាងភ្នំជើងព្រៃនេះរណ្តៅដីនៅភ្នំស្រី ដែលស្រីៗជីកយកមក ធ្វើភ្នំ ក្លាយទៅជាស្រះធំមួយ មានទឹកខួបប្រាំងខួបវស្សា ហៅថាស្រះទឹកព្រះ។ រីឯរណ្តៅនៅជិតភ្នំប្រុស ដែលខាងប្រុសជីកយកដីមកធ្វើជាភ្នំក្លាយទៅជាស្រះធំមួយដែរ ប៉ុន្តែគ្មានទឹកខួបប្រាំងខួបវស្សាឡើយ ហើយគេឲ្យឈ្មោះថាស្រះកំពែងស្ងួត។
សព្វថ្ងៃនេះស្រះទឹកព្រះនៅល្អដូចដើម និងមានទឹកថ្លាឆ្វេងជាទីអាស្រ័យនៃពួកមច្ឆាជាតិ និង មានផ្កាឈូកដុះរីកស្គុះស្គាយដេរដាស ប្រៀបបាននឹងបឹងតូចមួយគួរជាទីគយគន់ក្រៃលែង។ រីឯរណ្តៅ ដីដែលប៉ែកខាងបុរស ជីកយកមកធ្វើភ្នំហើយក្លាយទៅជាស្រះមួយធំ ឈ្មោះកំពែងស្ងួតនោះ មានទំហំ ប្រមាណ១០០ម បួនជ្រុងស្មើមិនដែលមានទឹកទេ ទោះបីខែវស្សាមានភ្លៀងធ្លាក់ខ្លាំងយ៉ាងណាក៏ ដោយ។ គួរឲ្យឆ្ងល់ណាស់ស្រះទាំងពីរនេះស្ថិតនៅឆ្ងាយពីគ្នាមិនដល់១០០ម ផង ម៉េចក៏ស្រះមួយមាន ទឹកមិនចេះរីង ឯស្រះមួយទៀតរីងមិនចេះមានទឹកដូច្នេះ។ ប៉ុន្តែតាមការដំណាលរបស់តាៗ បានឲ្យដឹង ថាការដែលស្រះខាងប្រុសស្ងួតដូច្នេះ ព្រោះត្រូវបណ្តាសារបស់ពួកស្រីៗ។   នៅខាងទិសពាយ័ព្យ ជិតស្រះទឹកព្រះ មានកូនស្រះមួយតូចទំហំ៥០ម បួនជ្រុង ជម្រៅ៤ម គេហៅថាស្រះលាងជើង ព្រោះ មុនពេលឡើងភ្នំ គេតែងទៅលាងជើងនៅស្រះនោះ។ 

ជណ្តើរឡើងភ្នំស្រី ឬភ្នំធំ

ប្រាសាទភ្នំជើងព្រៃមើលពីចំហៀងនាទិសខាងកើត
ប្រាសាទភ្នំជើងព្រៃមើលពីចំហៀង នាទិសខាងលិច

មើលពីទិសខាងលិច
ផ្តែរប្រាសាទ និងសរសរពេជ្រ ទិសខាងលិច

ផ្តែរប្រាសាទដែលធ្លាក់បាក់ចុះ

ផ្តែរប្រាសាទដែលធ្លាក់បាក់ចុះ
ផ្តែរប្រាសាទដែលធ្លាក់បាក់ចុះ

ចម្លាក់ផ្តែរដែលស្ថិតនៅក្នុងប្រាសាទ
បង្អួចប្រាសាទ

ទិដ្ឋភាពក្នុងប្រាសាទ

កំពែងចាស់ និងថ្មីដែលគេទើបសាងសង់

ភ្នំប្រុស ឬភ្នំព្រះបាទ

ផ្តែរប្រាសាទនៅលើភ្នំព្រះបាទ


ផ្តែរនៅមុខព្រះវិហារ លើភ្នំព្រះបាទ

គ្រឹះវិហារ​ចាស់ និងសំណង់វិហារថ្មី

ពុទ្ធបាទនៅក្នុងវិហារ

ស្រះព្រះនៅខែប្រាំង




ប្រាសាទព្រៃនគរក្នុង ក្រៅ

            ប្រាសាទព្រៃនគរក្នុង ក្រៅជាបុរាណដ្ឋានមួយដែលស្ថិតនៅទិសអាគ្នេយ៍នៃខេត្តកំពង់ចាម ក្នុង ភូមិព្រៃនគរ ឃុំដូនតី ស្រុកពញាក្រែក មានចម្ងាយ៤២គ.ម ពីទីរួមខេត្តកំពង់ចាមតាមផ្លូវជាតិលេខ៧ ហើយបត់ស្តាំតាមផ្លូវលំ ត្រង់ម្តុំភូមិដំណាក់ចារ។ រមណីដ្ឋាននេះមានផ្លូវលំ៥ ដែលជាទីប្រជុំជន ឃុំដូនតីៈ ច្រកផ្លូវទីប្រជុំជនខ្នារមានចម្ងាយ៦គ.ម ច្រកផ្លូវព្រះធាតុមានចម្ងាយ៥គ.ម ច្រកផ្លូវកណ្តុរជុំ មានចម្ងាយ៥គ.ម ច្រកផ្លូវដំណាក់ចារមានចម្ងាយ១០គ.ម ច្រកផ្លូវព្រៃនគរក្នុងមានចម្ងាយ៥.៣គ.ម។
            បុរាណដ្ឋានេះជាកន្លែងសម្រាប់ពុទ្ធបរិស័ទ ភ្ញៀវទេសចរគោរពបូជា និងជួបជុំលេងល្បែងនានា ពេលបុណ្យទានម្តងៗ។ ប្រាសាទនេះមានទ្រង់ទ្រាយដូចប្រាសាទសំបូរព្រៃគុកដែរ បានកសាងឡើង នៅស.វទី៩ នៃគ.ស។ យ៉ាងណាមិញនៅស.វទី១៦ ស្តេចកនបានភៀសខ្លួនពីការចង់ធ្វើឃាតរបស់ ស្តេចស្រីសុគន្ធបទ ហើយបានកេណ្ឌទ័ពនៅទីនេះប្រឆាំងរហូតទទួលបានជ័យជំនះ។
ប្រាសាទព្រៃនគរក្នុង ក្រៅមានផ្ទៃដី​ ២៥០០ម៉ែត្រការេ ដែលក្នុងនោះមាន៖
១.ប្រាសាទធំ
            ប្រាសាទធំមានទីតាំងលើទួលខ្ពស់នៃខឿនវិហារសព្វថ្ងៃ ដែលមានប្រាសាទបីសាងសង់ឡើង ពីឥដ្ឋតាន់ក្រហម។ ប៉ុន្តែប្រាសាទធំខាងឆ្វេងត្រូវបានរលំបាត់រូបរាងអស់ទៅហើយ នៅសល់តែដីទទេ តែប្រាសាទពីរទៀតនៅល្អ ដែលក្នុងប្រាសាទនោះនៅមានសល់រូបបដិមាករ និងវត្ថុបុរាណបាក់បែក ខ្លះដែលទាក់ទងនឹងព្រហ្មញ្ញសាសនា។ ប្រជាពលរដ្ឋនៅតំបន់នោះគេជឿថា ប្រាសាទនេះមានវត្ថុ ស័ក្តិសិទ្ធិនៅថែរក្សា។ ចំពោះអ្នកទេសចរដែលចង់ថតរូប ប្រាសាទដែលនៅសល់ទាំងពីរ បើគ្មាន ការអុជធូបបន់ស្រន់សុំទេនោះ គឺមិនអាចថតរូបជាប់នោះឡើយ។
២.ប្រាសាទព្រះធាតុ
            ប្រាសាទព្រះធាតុស្ថិតនៅខាងកើតនៃប្រាសាទធំ មានទាំងអស់៦ប្រាសាទ តែត្រូវរលំបាក់បែក ដោយសារសង្គ្រាម។ បច្ចុប្បន្ននៅសល់ប្រាសាទមួយ ប៉ុន្តែត្រូវទ្រុឌទ្រោមស្ទើរតែរលំដោយសារក្រុម ចោរលួចជីករកកំណប់។ ស្ថិតនៅប៉ែកខាងជើងឈាងខាងកើតប្រាសាទធំ មានស្រះមួយសាងសង់ ក្នុងសម័យនោះហៅថា ត្រពាំងព្រះធាតុ។
៣.កោះអណ្តែត កោះប្រាក់
            កោះអណ្តែត កោះប្រាក់ ស្ថិតនៅខាងជើងភូមិនេះ មានបណ្តោយ៣០ម និងទទឹង២០ម ឬហៅម្យ៉ាងទៀតថា ស្រះទឹម។
៤.ទំនប់ ឬកំពែងព័ទ្ធជុំវិញ
            ទំនប់ ឬកំពែងព័ទ្ធជុំវិញស្ថិតនៅជុំវិញទីក្រុងស្រឡប់ដូនតីពិជ័យព្រៃនគរ ដែលមានដាំដើម ឬស្សីព្រៃញឹកស្អេកចូលមិនចុះ។ តំបន់នោះមានកំពស់ ១០ម(ពេលសាងសង់) បច្ចុប្បន្នកំពស់ ១.២០ម ជើងទំនប់ប្រមាណ១៥ម(ពេលសាងសង់) បច្ចុប្បន្នសល់ ៣ម និងមានប្រវែង ២៥០០ម បួនជ្រុង។ ទំនប់នេះត្រូវបានខូចខាតដោយកន្លែង។


ព្រះវិហារ និងប្រាសាទធំមើលពីចម្ងាយ

ព្រះវិហារ និងប្រាង្គទាំង២នៃប្រាសាទធំ

ប្រាសាទធំប៉ែកខាងឆ្វេង មើលពីចំហៀង

ប្រាសាទធំ ប៉ែកខាងឆ្វេង

ចង្អូរបង្ហូរទឹកនៃប្រាសាទធំ ប៉ែកខាងឆ្វេង

ប្រាសាទធំ និងទ្វាបញ្ជោត

ប្រាសាទធំ ប៉ែកខាងស្តាំ

សម្ភារៈប្រាសាទសេសសល់នៅក្នុងវត្ត

ប្រាសាទព្រះធាតុ ដែលបាក់ទ្រុឌទ្រោម

ប្រាសាទព្រះធាតុ មើលពីចំហៀង